Het is begin jaren negentig in Veldhoven. Ik groei op in een buurt vol kinderen. Kinderen die verstoppertje doen en honkbal spelen op het garageplein. En kinderen die af en toe wat kattenkwaad uithalen. Redelijk onschuldig allemaal. We trekken belletje, we jatten pruimen van de bomen, we gaan nét die ene straat verder dan ons gezegd is. En… we duwen met twee takjes hondenpoep via een brievenbus naar binnen. Waarom onze kinderbreinen bedenken dat dit echt een goed idee is, is mij nu een raadsel, maar op dat moment is het allemaal bijzonder grappig.
Totdat de ouders erachter komen. En totdat straf volgt. Sommige ouders geven huisarrest, andere kinderen mogen een paar dagen geen televisiekijken. En mijn ouders? Van mijn ouders moet ik mijn excuses gaan aanbieden aan de betreffende bewoners. NEE! Ik vraag, smeek zelfs, om een andere straf te bedenken, maar ze houden voet bij stuk.
Dus daar ga ik. Een klein, blond meisje dat het meest gênante moet doen wat je je als tienjarige kunt voorstellen: aanbellen en zeggen ‘Sorry voor de poep. Ik zal het nooit meer doen’.
Ik heb het ook nooit meer gedaan.
Ruim dertig jaar later staat dit incident me nog helder voor de geest. Het heeft diepe indruk gemaakt. En ik denk dat dat precies was wat mijn ouders voor ogen hadden: ik moest de verantwoordelijkheid nemen voor mijn eigen gedrag en er een les uittrekken. En een les was het. Een zeer ongemakkelijke, maar zeer wijze les: er zijn grenzen, deze grenzen kun je overschrijden en als je dat doet, moet je de consequenties zelf dragen en daarnaar handelen.
Als het gaat om het nemen van verantwoordelijkheid zie ik vaak bij kinderen, maar ook bij volwassenen in organisaties, dat we daar niet bewust mee bezig zijn. Ouders proberen zoveel mogelijk de weg voor hun kinderen te plaveien en nemen daarmee elke potentiële moeilijkheid voor ze weg. In organisaties vermijden we het liefst iedere vorm van ongemak en daardoor wijzen we vaak naar anderen of naar het systeem als wijzelf iets hebben gedaan op of net over de grens. De verantwoordelijkheid oppakken, deze dragen én er vervolgens naar handelen, wordt niet geleerd als kind en dus ook niet gedaan als volwassene.
Ik geloof in kattenkwaad, in grenzen aftasten en ontdekken hoever je kunt gaan. Daarmee ontdek je de ruimte. Daarmee leer en groei je. Maar net zo belangrijk is de verantwoordelijkheid die daarbij komt kijken. Niet alleen om in te zien wat beter achterwege kan blijven, maar ook om bewust te kiezen voor het goede. Dáár ligt onze echte invloed.
Mijn nieuwste boek Creatieve vuurkracht gaat over creativiteit in organisaties. In het eerste deel vorm ik een nieuwe definitie van creativiteit. Ik begin deze definitie met ‘de bereidheid en de verantwoordelijkheid om de status quo uit te dagen en vertrouwde kaders en conventionele patronen te doorbreken’. Bereidheid en verantwoordelijkheid horen bij elkaar. Als je alleen bereid bent iets te doen, maar daar niet de verantwoordelijkheid voor wil dragen, wat voor kracht en waarde heeft het dan? Zonder verantwoordelijkheid blijft creativiteit vrijblijvend. Blijft verandering vrijblijvend. Blijft impact vrijblijvend. Met verantwoordelijkheid krijgen ze betekenis.
Als klein blond meisje leerde ik mijn eerste les over verantwoordelijkheid door twee takjes, één brievenbus en vier woorden: sorry voor de poep.
Sorry voor de poep draag ik nog altijd met me mee. De exacte woorden heb ik niet meer uitgesproken, maar heb ik over de jaren heen in relatie kunnen leggen met innovatie en vernieuwing. Durf te spelen. Durf grenzen op te zoeken. Durf grenzen over te gaan. En durf de verantwoordelijkheid te dragen voor alles wat je doet. Pas dan ontstaat echte creativiteit, pas dan ontstaat echte verandering, pas dan ontstaat echte impact.
Over Elleke van Gelder
Gedreven door de vraag: 'Kan het ook anders?' is drs. Elleke van Gelder multidisciplinair specialist in het domein van sociale innovatie. Met Bureau in CC nodigt ze je uit om te ontdekken hoe vernieuwen en mensgerichtheid hand in hand gaan. 'Anders kijken, denken en doen' zijn daarbij niet slechts opties, maar krachtige leidraden voor innovatie, verandering en vernieuwing.